این مقاله در مجله
فرهنگ شماره ۱۵۷،
آوریل ۲۰۰۹ چاپ شده است.
|
|
روایات مختلفی‌در خصوص نام کاشان موجود است. عبدالرحیم کلانتر ضرابی (سهیل کاشانی) در "تاریخ کاشان" چنین میگوید:
آنچه در افواه اهالی این بلد معروف است، در زمان قدیم نام این ولایت "چهل حصاران" بوده است و قلعه بندی مخصوصی نداشته. در هنگامی که "زبیده خاتون"، منکوحه هارون الرشید خلیفه عباسی از زمین کاشان گذر کرد... بنا به درخواست ساکنان این دیار فرمان میدهد تا کاشان را بنا نهند... بنیاد قلعه بندی این بلد را کاه فشاندند، لحاظا به "کاه فشان" موسوم گشت و به کسرت استعمال پارسیان "کاشان" اش گویند...
اقوال دیگری نیز موجود است: "کی‌آشیان"، ولی‌هیچ کدام معتبر نیست. آنچه منطقی‌تر از همه به نظر می‌رسد، مهاجرت اقوام هندو اروپایی "کاس" ("کاش" یا "کاسو" یا "کاشو") ساکنان کناره‌های دریاچه آرال و شمال دریای خزر (کاسپین) به مناطق مرکزی ایران در جستجوی مامنی‌گرم تر است. اینان بودند که قزوین و کاشان را بنا نهادند و نام این دو شهر از نام این قوم است. فین و سیلک نیز در همان ایام و توسط اقوام کاس بنا نهاده شد.
آنچه که تاریخ نشان میدهد، سفال گری و ذوب مس اولین بار در جهان در این منطقه انجام شد. باقیمانده سفال و کوره‌های ذوب مس از تپه‌های سیلک گرد آوری شده ا‌ند. سیلک در سه دوره، از دوره پنجم تا سوم زمین شناسی (حدود ۶۰۰۰ تا ۱۳۰۰ قبل از میلاد) در رونق بوده است و در قرن هشتم قبل از میلاد ویران شد.
کاشان ۹۴۵ متر از سطح دریا بالاتر است و آب و هوای گرم و خشکی دارد. این شهر شهرت دیرینه ای برای مردم محافظه کار و عقرب دارد و از کم آبی‌رنج می‌‌برد. شهر زلزله خیز کاشان بارها و بارها با قحطی‌های مکرر رو برو شده است. در چنین شرایطی غلات و مواد غذائی مورد نیاز اهالی شهر از بروجرد تامین می‌‌شد.
از دوره ساسانیان نیز آثاری در این شهر به جا مانده است: چهار تاقی نیاسر و نطنز. در این دوره از کاشان جهت تجهیز سپاه ساسانی در جنگ با تازیان استفاده می‌‌شد. اخیرا غار بزرگی(هم چون یک شهر) در دل کوه‌های مجاور کاشان از دوران غار نشینی پیدا شده است.
کاشان به علت مدارس اش از دوره سلجوقیان شهرت زیادی دارد. محققان، خوش نویسان و دبیران این منطقه با عناوین کاشی، کاشانی، فینی، راوندی... شناخته می‌‌شوند. در دوره صفویه بهای زیادی به این شهر مذهبی‌داده شد و ابنیه و بازار‌های مختلف در شهر ساخته شد. بافندگی زربفت و ابریشم در این شهر رشد کرد. در زمان کریم خان زند در زلزله ای ویران شد، ولی‌بعد‌ها توسط حاکمان شهر باز سازی گردید. آداب و رسوم مردم شهر در قرون اخیر مانند دیگر نقاط ایران بوده است: یک هفته عروسی، چهل روز عزاداری...
کاشان، هم چون دیگر نقاط ایران، بارها و بارها مورد حملات مهاجمین عرب، ترک، مغول... قرار گرفت. زمانی‌که مغول‌ها به شهر رسیدند، شهر را خالی‌از سکنه یافتند؛ ایضا تمامی روستا‌های منطقه را. در دفعات بعدی حمله، هنگامی که اهالی شهر را غافلگیر کردند، از سر مردان مناره‌ها ساختند.
تک تک خانه‌های مسکونی منطقه، خانه‌ای در زیر خانه خود حفر کرده بود. این مامن‌ها به یکدیگر راه داشتند و شهری در زیر شهر دیگر ساخته شده بود، که حداقل وسایل و لوازم زندگی‌در آن همواره تامین بود؛ شهری در زیر شهر دیگر نهفته بود. کاشان و روستا هایش، چه در کویر و چه در مناطق کوهستانی، دو طبقه بودند. هنگام حملات شهر و روستا خالی‌از سکنه می‌‌شد و همه به شهر یا روستای زیر زمین پناه می‌‌بردند.
بخش عمده شهر زیر زمینی‌کاشان در دوره معاصر از بین رفته است، ولی‌روستا‌های مجاور به خصوص در مناطق کوهستانی کماکان دو طبقه ا‌ند. روستای کوهستانی نیا سر، روستای سنگی‌دیگری در زیر خود پنهان کرده است.
علاوه بر تاثیر شرایط جوی، تاثیر اجتماعی سیاسی حملات قبایل متعدد به سرزمین پهناور ایران در معماری بنا‌های مسکونی کماکان مشهود است. کوبه‌های در برای مردان و زنان متفاوت شد. از طرف دیگر در‌های ورودی ابنیه کوتاه شد. راهرو‌های طولانی و بلند، باریک و تاریکی برای ورود به خانه تعبیه شد. در شهر‌های خشک مثل کاشان، ساختمان و حیات در گودی قرار گرفت. به این ترتیب مغولان و دیگر مهاجمین نمی‌‌توانستند به راحتی‌وارد خانه شوند. اینان همواره برای حفظ امنیت خود با اسب به خانه‌های مسکونی می‌‌ریختند. در کوتاه، راهروی تنگ و تاریک، حیات و ساختمان گود، همه مانعی بر سر راه ورود این قبایل وحشی بود.
در بافت قدیمی‌شهر کاشان، بیش از ۸۰۰ خانه قدیمی‌موجود است. این خانه‌ها به تعمیر و باز سازی نیاز دارند. باز سازی ۳ خانه (طباطبایی، بروجردی و علویان) از ۲۵ سال پیش توسط سازمان میراث فرهنگی‌شروع شده و کماکان نا تمام مانده است. از حدود ۵ سال پیش، سازمان میراث فرهنگی‌مجوز باز سازی و بهره برداری این خانه‌ها را توسط بخش خصوصی صادر کرد. "خانه آل یاسین" توسط شهرداری کاشان در مدت یک سال باز سازی شد و هم اکنون به عنوان "دفتر فنی‌شهرداری کاشان" بهره
برداری میشود. طی‌سال‌های اخیر بیش از ۱۰ خانه قدیمی‌دیگر باز سازی شد. از این خانه‌ها به عنوان مهمان سرا، هتل و دفاتر شرکت‌های خصوصی استفاده میشود. خانه "هاشمیان"، که یکی‌از بنا‌های قدیمی‌است، توسط شرکت "دنیای مس" خریداری و طی۲ سال باز سازی شد. از این بنا به عنوان دفتر و مهمان سرای شرکت استفاده میشود. هم اکنون این ساختمان به نام "خانه مس" شناخته میشود.
ساختمان خانه مس بیش از ۱۶۰ سال قدمت دارد و احداث آن به دوره قاجار مربوط میشود. ساختمان در ۳ طبقه با معماری اعیان نشین در زمینی‌به مساحت ۱۵۷۰ متر مربع بنا شده و دو حیات اندرونی و بیرونی دارد. فضای اصلی‌ساختمان پیرامون این دو حیات شکل گرفته است. اندرونی و بیرونی در‌های جداگانه دارند. حیات بیرونی در قسمت شمال و حیات اندرونی در بخش جنوبی مجموعه است. سرداب تابستان نشین است و شاه نشین به حیات‌های اندرونی و بیرونی راه دارد. خانه ۵/۵ متر پایین تر از سطح کوچه بنا شده و سه بر دارد و امام زاده‌ای در مقابل بنا واقع شده است. از منظر معماری، دوره‌های نیم گرد کامل قاجاری بنا، در، پنجره و سقف شایان توجه است.
اعوجاج در عکاسی معماری (Distortion)
در بسیاری از عکس‌هایی‌که از ساختمان‌ها گرفته میشود، ستون‌ها در تصویر موازی نبوده و به یکدیگر نزدیک می‌‌شوند، در حقیقت خطوط عمودی به پرسپکتیو می‌‌روند. گاهی‌چنین خطایی تصاویر زیبائی می آ‌‌فریند، مثل عکس‌هایی‌که از برج‌ها از زیر گرفته میشود. گاهی‌نیز خطوط افقی از حالت تراز خارج شده و قوس پیدا می‌‌کنند یا کج می‌‌شوند. برای جلوگیری از اعوجاج خطوط عمودی تصویر، دوربین بایستی در مقابل مرکز سطح ساختمانی، که از آن عکاسی میشود، قرار داده شود. گاهی‌مجبور می‌‌شویم از نردبانی‌بلند برای عکاسی استفاده کنیم، ولی‌برای ساختمان‌های بزرگ به هر حال تصحیح عکس الزامی است.
اما همیشه امکان قرار دادن دوربین در مرکز تصویر نیست. قبلا در دوربین‌های فیلمی حرفه‌ای با کمک فانوسی قبل از لنز تصیحات تیلت و شیفت انجام می‌‌شد. در یکی‌از لنز های دوربین دیجیتال ساخت کارخانه کانن نیز امکان تیلت و شیفت نصب شده است، ولی‌لنز گرانی است.
با فتو شاپ می‌‌توان اعوجاج حاصل در خطوط افقی و عمودی عکس‌های معماری را تصحیح کرد:
Filter>Distort>Lens Correction
گاهی‌اوقات در عکاسی با لنز واید گوشه‌های تصویر تیره می‌‌شوند. در همان قسمت فوق الذکر فتو شاپ با دستور العمل Vignette می‌‌توان نواحی تیره را روشن کرد.
