کپی برداری و آرشیو در موزه ها مینا مؤمنی تهران، ایران، ۲۰۰۱

هر موزه شامل بخشهای مختلفی است، که هر یک از آنها دارای فعالیتهاي سازمان یافته و مشخصی می باشند.
این بخشها عبارتند از : دفتر مدیریت - معاونت موزه - بخش روابط بین الملل - انتشارات - روابط عمومی- دبیرخانه هنری - دبیرخانه اداری - واحد های اداری و مالی - واحد عکاسی - خدمات نمایشگاهی – انبار آثار هنری - انبار عمومی – کتابخانه.

بخشهای ذکر شده با یکدیگر در ارتباط بوده و خدماتی را به هم عرضه می کنند، تا بتوانند مجموعه کار آمدی را تشکیل دهند. موزه های هنری دارای فعالیت های متنوعی هستند . معمولا یک سلسله نمایشگاه های پیاپی در طول سال با عناوین مختلف برگزار می شود. این نمایشگاه ها دارای اهداف و موضوع متفاوتی می باشند. در این راستا، واحد عکاسی یکی از مهمترین بخشها به شمار می آید. واحد عکاسی می تواند خدمات متنوع و گوناگونی را به گروه های دیگر موجود در موزه ارائه دهد، که بخشی ازاین فعالیت ها عبارتند از:

- کپی برداری از آثار هنری مانند نقاشی، مجسمه و دیگر آثار موجود در موزه و یا شرکت داده شده در نمایشگاه ها
- عکاسی و تهیه اسلاید از فعالیت هایی که در موزه صورت می گیرد، از جمله بر پایی نمایشگاه های مختلف، افتتاحیه و اختتامیه این نمایشگاه ها...
- ارائه خدمات به واحد انتشارات برای چاپ کتب نمایشگاه و بروشور و کاتالوگ خبری - هنری موزه
- ارائه عکس و اسلاید به بخش روابط بین الملل جهت برگزاری کنفرانسهای مختلف
- در اختیار قرار دادن اسلاید آثار هنری به اساتید، جهت تحقیقات بر روی آثار...
- تهیه پرتره هنرمندان
- آرشیو عکس، نگاتیو و اسلاید هایی که تهیه می شوند

یکی از فعالیت های مهمی که در موزه انجام می شود، کپی برداری از آثار هنری است، که شامل کپی برداری از آثاری است که در هر نمایشگاه شرکت داده شده است؛ همچنین گنجینه موزه، که این گنجینه معمولا شامل آثار هنری داخلی و خارجی است، که توسط موزه خریداری و در آنجا نگهداری می شود.

كپي بردارِی به صورت عكس عبارت است ازفرآيند عكس برداري از موضوعات دو بعدی نظير عكس، نقاشي، طراحی و مطالب چاپی. حوزه كپی برداری بسيار وسيع و گسترده بوده و شامل موارد زير نيز می گردد:
تكثير اسلايد، سيستم های ذخيره سازی و بازيابی اطلاعات به صورت ميكرو فيلم، مخابره تصويری، تصوير سازی ديجيتال كامپيوتری، كپي برداری معمولی اداری (فتوكپی) و نسخه برداری جهت بازسازی فتومكانيكی به وسيله دوربين های پردازش و اسكنرهای رنگی .

هدف از نسخه برداری به صورت عكس، به طور معمول، تهيه نسخه ای بازسازی شده خواه چاپی و خواه اسلايد است. دلايل اين كار بسيار متنوع است، ازجمله :
- نسخه اصلی گرانبها، بی ثبات یا آسیب پذیر است، که نمی توان آن را برای کاربرد هر روزه استفاده كرد.
-نسخه اصلی کوچکتر یا بزرگتر از آن است، که به راحتی مورد استفاده قرار گیرد.
-نسخه اصلی دارای نواقصی است، که در نسخه باز سازی شده قابل رفع است.
- برای توزیع، بیش از یک تصویر مورد نیاز است.

نسخه برداری به تهیه کننده کار این امکان را می دهد، که در آرشیو خود یک فایل مصون از دست خوردگی داشته و دسترسی دیگران را به اطلاعات موجود در تصویر اصلی میسر می سازد. اكثر فعاليت هايی كه در زمينه نسخه برداری انجام مي شوند، با به كار گيری پايه كپی (Copy Stand) اجرا می گردد. تكنيك معمول و متعارف در نسخه برداری به صورت عكس، مستلزم آن است كه :

- آنچه قرار است از روی آن كپی برداری شود، به طور يكنواخت نوردهی گردد.
- نورپردازی، موجب بوجود آمدن انعكاس های شديد نگردد.
- سطح صفحه فيلم دوربين با موضوع موازی باشد.
- محور اپتيكی لنز عمود و قائم بر موضوع باشد.
- موضوع تخت بوده و در مركز دوربين قرار گيرد.
- فيلم و فيلترها (در صورت وجود) با منبع نور متناسب باشند.

نوردهي يكنواخت، معمولا از طريق قرار دادن يك يا دو چراغ با توازن رنگ معلوم در دو طرف دوربين كپي برداری انجام مي گيرد. چنانچه فاصله و زاويه چراغ ها با يكديگر مساوي باشد، ناهمساني ناشي از عدم تمركز دواير روشنايی چراغهای يك طرف بوسيله عدم تمركز دواير روشنايی چراغهای طرف ديگر جبران می شود. با اندازه گيری نوردهی بوسيله نورسنج مستقيم در همه گوشه ها و در مركز موضوع، می توان نورها را چنان تنظيم كرد، كه نورپردازی در تمام سطح موضوع همسان گردد. برای افزايش ابعاد و مساحت سطح همسان شده، می توان فاصله موضوع و نورها را زياد تر كرد. جهت جلوگيری از بازتابهای ناخواسته و سايه های نامطلوب بافت، بايد نورها را با زاويه تقريبا 45 درجه نسبت به سطح موضوع قرار داد.

برای برطرف كردن بازتابهای ناخواسته روی موضوعی كه بافت دارد، مثل نقاشی رنگ روغن، می توان از فيلترهای پولاريزه استفاده كرد. گاه بافت يك تابلوی نقاشی يا ضربه های قلم مو از مشخصه های مهم تكنيك نقاش هستند. در چنين مواردی به كاربردن بازتابهای ناخواسته و سايه های ريز و كوچك، سبب آشكار شدن بافت میگردد. مع الوصف در اكثريت وسيعی از كپی برداری ها به صورت عكس، سايه ها و بازتاب های ناخواسته زيان بخش هستند.

چنانچه سطح فيلم دوربين با موضوع موازی نباشد، شكل نسخه بازسازی شده دارای اعوجاج خواهد بود. در مورد دوربین های 35 میلی متری و غیر آن که دارای Swing , Tilt back نیستند، باید دوربین را چنان قرار داد که وقتی دوربین روی سه پایه سوار باشد، به موازات موضوع قرار گیرد. برخي دوربين ها، تصوير چهار خانه ای از ميان لنز دوربين به روي صفحه نسخه برداری می اندازند، كه به تنظيم كمك می كند و نيز بدون استفاده از منظره ياب دوربين نيز می توان فوكوس را كنترل كرد.

فيلم انتخاب شده بايد برای بازنمايی مطلوب موضوع متناسب باشد. در استفاده از فيلم رنگی، باید توجه داشت كه توازن رنگ فيلم با دمای رنگ منبع نور منطبق باشد؛ در صورت لزوم بايد از فيلترهای مناسب استفاده شود. هر چند نورشناسی مدرن و فيلم های جديد و دوربين های ديجيتال، امكانات جديدی را برای كار نسخه برداری فراهم آورده اند، اما نگاتيوها و اسلايدهای قطع بزرگ تر هنوز از امتياز بالاتری برخوردار هستند.

آرشیو عکس،نگاتیو و اسلاید نیز بسیار حائز اهمیت است. امروزه دیگر از آرشیو دستی در موزه های معتبر دنیا استفاده نمی شود، بلکه از روشهای مختلف کامپیوتری و بایگانی اطلاعات تصویری روی CD استفاده می شود. به عنوان مثال، در موزه هنر مدرن آمریکا هر ده سال یکبار برای آرشیو جدید عکسبرداری می شده است، ولی اسلایدها به مرور زمان کیفیت خود را از دست می دادند. لذا آرشیو را روی CD منتقل کرده اند. اکثر موزه های دنیا نیز این روش را بر گزیده اند.

با اين همه لزوم سالم نگه داشتن عكس، اولويت اصلی در امر آرشيو است. تصوير عكاسی شده چه به صورت فيلم و چه به صورت چاپ شده، ممكن است بر اثر مرور زمان، به دلايل متعدد، به آرامی كيفيت خود را از دست داده و خراب شود. برای مثال، برخی از مواد سازنده عكس فاقد خصوصيت ثبوت دائمی هستند. اگرچه نقره در نگاتيو يا عكس چاپ شده سياه و سفيد، بسيار با دوام است و به وسيله Toning (رنگ آمیزی از طریق داروهای شیمیایی) با دوام تر می شود؛ اما بسیاری از رنگینه ها این چنین نیستند. علاوه بر اين، اثر نور عادی، اغلب موجب رنگ پريدگی و محو شدن تصويرو گاه تغيير رنگ كاغذ چاپ می گردد. افزون بر اينها آلاينده های موجود در هوا نيز لطماتی وارد می كنند و بسياری از مواد، همچون كاغذ و مقوا كه با فيلم يا عكس تماس دارند، حاوی اسيد های زيان آوری هستند.

موارد فوق به عبارتی جزو مشكلات گريز ناپذير در امر حفاظت هستند. ليكن راههايی برای مقابله با آنها نيز وجود دارد. ممكن است سالها طول بكشد تا مسائل تخريبی به طور محسوس ظاهر شوند‌، اما آن وقت برای ترميم لطمات دير خواهد بود. بهترين درمان پيشگيری است و روش های آرشيوی متداول خاصی برای محافظت از عكس وجود دارد. ولی بيشتر اين روشها در مورد عكس های سياه و سفيد كاربرد دارند و نه عكس های رنگی، زيرا رنگينه در عكس رنگی ماهيیتا ً از نقره فلزی كم دوام تر هستند.

نكات ضروری برای آرشيو صحيح شامل موارد زير می باشد :
- پس مانده نمك های نقره را از روی نگاتيو سياه و سفيد دور كنيد.
- با استفاده از يك عامل پاك كننده هيپو و شستشوی آرشيوی تمام پس مانده Fixer را از ميان برداريد.
- با Toner محافظت كننده بشوييد و به آرامی خشك كنيد.
- در لفاف يا قاب بدون اسيد نگهداری كنيد.
- برای مدت طولانی در معرض نور فلورسنت يا نور شديد روز قرار ندهيد.
- در شرايط مرطوب، محيط بایگانی را خشك نگه داريد .
- عكس ها را به صورت تك تك و جدا از هم نگهداری كنيد .
- اسلايد براي حفاظت و نمايش بايد در قاب مناسبی جای گيرد.

سيستم بايگاني بايد در مراحل اوليه كار راه اندازی گردد و امكان توسعه و گسترش نامحدود را داشته باشد و به نحو احسن مورد مراقبت قرار گيرد. يكی از نيازهای اساسي، كه با گذشت زمان و افزايش حجم عكس ها اهميت فزاينده ای مي يابد، يك نظام منطقی برای بايگانی است. در اين كار سه ملاك وجود دارد:
- حفاظت فيزيكی فيلم و يا عكس چاپ شده
- صرفه جويی در اشغال فضا
- دسترسی و بازديد آسان

نگاتيومرحله ای ميانی در توليد عكس است و معمولا ً به شكل نوار نگهداری مي شود. اين نوارها را می توان در كاغذهای بدون اسيد مات و يا برگه های كاغذ استات سلولز نگه داشت. ترانسپارنت در قطع كوچك و متوسط را می توان به صورت تك تك روی مقوا، پلاستيك يا فلز Mount (قاب كردن بين دو لفاف پلاستيكی يا مقوايی همراه با روكشی ضد اسيد و شفاف برای نگهداری اسلايد يا نگاتيو) نگهداری کرد. این کار برای نمایش اسلاید امری ضروری است و در صورت دستکاری شدن مداوم اسلایدها، یک اقدام احتیاطی منطقی خواهد بود.

عكس چاپ شده بيش از فيلم در معرض صدمات فيزيكی است، به ويژه خراش در گوشه ها و لبه های آن. به همين دليل، يك اقدام ساده احتياطی عبارت است از تهيه نسخه هاي بزرگ شده با حاشيه پهن، به طوری كه خود تصوير مورد لطمه قرار نگیرد. نگهداري عكس ها به طور جداگانه و درپاكتهای بدون اسيد، ايمن تر است.

چنانچه از پاكتهای مجزا استفاده نمی شود، بايد لابه لای عكسها استات سلولز يا تری فتالات پلی اتيلن گذاشته شود. كيسه های پلي اتيلن، براي محافظت از عكس هايي كه به طور مستمر استفاده مي شوند، بسيار ايده آل است. می توان با قلم علامت گذاری فيلم و عكس، روی اين كيسه ها نوشت. می توان قفسه هايی با كشوهای كم عمق انتخاب كرد كه عكس و فيلم در آن گذاشته شود و يا كشو هايي عميق تر با ريل كناری كه پوشه يا پاكت با زوار در آن جای گيرد.

در کنار قفسه های بایگانی، باید فضایی برای باز بینی هم وجود داشته باشد. یک Light Box برای اسلاید و نگاتیو، یک میز با چراغ بالای سر آن برای عکس چاپ شده، و محلی برای پروژکتور.
دمای هوا بايد بين 16 تا 21 درجه سانتيگراد (60 تا 70 درجه فارنهايت) باشد و دما در طول يك روز نبايد بيش از 4 درجه سانتيگراد (7 درجه فارنهايت) نوسان كند.

می توان اطلاعات مربوط به نور دادن و ظهور نگاتيو را همراه ساير جزئيات در دفترچه يا روی كارت هاي بايگانی يا برگه های فیش ثبت كرد. در مورد ابعاد بزرگتر می توان اطلاعات ياد شده را مستقيما روی پاكت هاي بايگانی ثبت نمود. امروزه كامپيوتر كار بايگانی و مراجعه را آسان مي كند.